Ağdam dərdini “Ruhlar şəhəri” kitabında belə yazırsan.

Bir-birimizin halından xəbərdarıq. Amma bu məqama heç toxunmamışıq: Qarabağ zülmü gələndən tikə-tikə itirdiyimiz ürək haçan tükənəcək ki, yerə düşməyə bir parçası da qalmasın? Biz onu tikə-tikə, zərrə-zərrə itiririk, hər dəfə bu, sonuncu olar düşünürük, amma yenə ardı gəlir.

Səni bilmirəm, mən sonu görünməyən bu itkilərdən çox yorulmuşam.

O gün şəhərdə Həlimə Ələsgərova adlı gənc şuşalının “Mənim Şuşam” sərgisinin keçirildiyini dedin. Vaxt eləsəydim, gedib baxardım. Amma sən bilirsən əsl Şuşa sərgisi necə olur.

“Mənim Şuşam” sərgisi açılan gün Yeni Yasamala getmişdim. Yasa. Orda çox şuşalı olur, bilirsən. Bir həyətdə iki mağar vardı. Ayrı-ayrı adamların mağarı. Mən yasda olan vaxt hay düşdü, cavan bir gəlinin ölüm xəbəri gəldi. Həmin həyətdən. Həmin binadan. Həmin blokdan.

Eyni blokda üç şuşalı yası. Belə sərgidir Şuşa sərgisi.

Həyətdə üçüncü mağarı qurmağa yer olmadı. Şəhid qızı olan həmin gəlinin yasını Pirşağıya saldılar.

Qəbiristanlığımızın Pirşağıda olduğunu bilirsən. Şuşalıların bir sözü var, onu da bil: “Kimi görmək istəyirsən Pirşağıya get, hamı ordadır”.

Dolub qurtarmış, addım qoymağa bir qarış yer qalmayan qəbiristanlığı deyirlər.

Biləcəridə atanla ananın, müəllimimiz Famil Mehdinin uyuduğu Ağdam qəbiristanlığı da dolub, bilirəm. Onunla üzbəüz ayrı bir Ağdam qəbiristanlığında da yer qalmayıb. Adil Qaçayoğlu yatan qəbiristanlığı deyirəm.

Mən soruşmuram bu yaraya məlhəm varmı. Yeni Yasamalda, Pirşağıda, Biləcəridə tikə-tikə itirdiyimiz ürəyin haçan sönəcəyini soruşuram.

 Bu yaraya məlhəmin nə olduğunu yazmısan, ona görə soruşmuram. “Dağılan şəhər ev-ev, tin-tin, küçə-küçə tikiləcək. Parklar, bağlar, yollar salınacaq. Uşaqlar yenə məktəbə, atalar, analar işə gedəcək, karusellər yellənəcək, xəzəllər süpürüləcək, küçələrə su səpiləcək... Gecələr yağış damlalarının evimizin damında bəstələdiyi simfoniyanın notlarını səhərlər günəş bütün şəhərə yayacaq. Unudulacaq bütün kədərlər. Şəhər yeni sevgi dastanı yaşayacaq”.

Belə yazırsan “Ruhlar şəhəri”ndə. Ağdamın ağ gününü belə görürsən.

Kitabının həmin bölümünü oxuyanda sənə yazdığım məktubu saxlamısanmı? “Doğrudanmı biz o günü görəcəyik, qaqa?” yazmışdım. İndi hamının yanında soruşuram: görəcəyikmi o günü, hər şey sən yazan kimi olacaqmı?

“Ağdam bazarında dünyanın hər yerindən gül toxumu gətirib satdırarıq. Hamı alar. Həyətlər, küçələr, bağlar çiçəklə dolub daşar. Hər məhlədən bir gülün ətri gələr. Fəvvarələrin içində su zanbağı əkərik, yaşıl yarpaqları, ağ gülləri suyun üzünə çıxar.

Gələn qonaqlara Şahbulaqda Koroğlu qalasını, Ağdamın kurqanlarını, Füzulidə Azıx mağarasını, Əsgəran qalasını, Vəngdə Qandzasar, Kəlbəcərdə Dastagir Alban kilsələrini, Şuşa qalası, Turşsu, Qırxqız yaylası, min-min bulaq, daha nə bilim nələri göstərərik. Dünyanın hər yerindən şəhərimizə turistlər axışar.

...Şuşa, Kəlbəcər, Gülablı sanatoriyalarında adam əlindən tərpənmək olmaz. Buraları ruhların dincələn, azad olan yerinə çevirərik”.

Qarabağlı günləri belə görürsən.

O günü görmək qismətim olmasa, mən əvəzdən də sevinməyə söz verirsənmi?

Qarabağ zülmünün bitməsi lazımdır. Ən azı ona görə ki, qalan dərdləri çəkməyə, bir-birindən ağır itkiləri sinirməyə heyimiz olsun.

“Deyirlər, doğulanda hər bir insanın taleyi alnına yazılır və “yazıya pozu yoxdu”. Bizdə belə olmadı. Ağdamsızlıq (fələk) taleyimizi ömür ağacının elə yenicə cücərən anında yaxaladı, alnımızdakını pozub yerində nə yazdı, hansı xətlə yazdı, biz bir yana, sonra heç özü də oxuya bilmədi. Fələk (Ağdamsızlıq) divara dəyən tabaşirli yastıqcadan qopan toz dənələri kimi hərəmizi bir yana uçurtdu, bir diyara saldı. Elbrus haqq dünyasına, Bəhruz tutulub Vladivostoka (Allah qapısını açsın!), Rauf, Müşfiq Kazana, İlqar Moskvaya üz tutdu. Burda qalanların isə biri Şəkiyə, digəri Bakıya – hər yerə, hər yana səpələndilər. Harda desən varıq, Ağdamdan savayı”.

Uşaqlıq dostlarının – sinif yoldaşlarının dərdini belə yazmısan.

Harda desən olan, təkcə Şuşada olmayan sinif yoldaşlarım... Birini bu yaz gördüm. Son dəfə 20 il əvvəl Şuşada rastlaşmışdıq. O təsadüfi görüşə qədər çox ölüb-dirilmişdim.

18-i Şuşasız keçən 20 ildə nə qədər darıxdığımı sənə necə deyim? Çox darıxmışdım. Amma həsrət bitmədi. Ayrılıq təzələndi.

İndi də darıxıram. Amma belə darıxmaq çətindir. Qarabağda darıxmaq asan olar deyirəm.

Mən demirəm Qarabağın azadlığı bizim şərəf məsələmizdir. Bizim eldən xəbərsiz adamlar belə deyə-deyə bu sözü urvatdan saldılar.

Nə qədər dərdimiz var. Qarabağ azad olsa, o dərdləri ürəkdən çəkərdik. “Ruhlar şəhəri” kitabına düşməyən dərdləri. Yurd kimi istədiyimiz adamların ağrısını çəkərdik.

“Qarabağ söhbətləri” çıxanda Məmməd Nazimoğlu belə yazmışdı: “Hikmətin avtoqrafı olan kitabı hələ gedib götürə bilməmişəm. Boynuma alıram ki, vaxt qıtlığını səbəb kimi göstərə bilmərəm. 24 saatın 30 dəqiqəsini ayırıb “Media forum”a getmək mənim üçün çətin deyil. Çətinlik bir başqa məsələdədir. Hikmət Sabiroğlu o kitabı mənə təqdim eləyəndə nə deyim? Deyim ki, gün o gün olsun, belə kitablardan çox yazasan? Ya bizim şou əhli kimi üzümə üz bağlayıb söyləyim ki, gün o gün olsun kitabın təqdimatını Şuşada keçirək?”

İndi özüm çətinə düşmüşəm, Vahid Qazi, “Ruhlar şəhəri” kitabına nə deyim?

Necə xeyir-dua verim?

Deyim ki, gün o gün olsun bu kitabın təqdimatını Ağdamda keçirək?

Zülm bitsin. Bunu deyirəm.
“Mediaforum”
Hikmət SABİROĞLU